VRIJHEID

Misschien bent u het allang zat om nog iets te lezen over de dramatische gebeurtenissen in de afgelopen weken in Parijs, die de wereld hebben geschokt. Dan slaat u dit maar over.
Zelf wil ik graag nog wat stilstaan bij het begrip vrijheid. Het is op allerlei manieren aan de orde geweest, vooral als vrijheid van meningsuiting. Met eerbied en respect denken we aan de slachtoffers en hun familie, van wie het leven is vernietigd door mensen die deze vrijheid gewelddadig inperken langs de grenzen van hun eigen dweperijen. Je kunt proberen de wrede terreurdaden te begrijpen uit sociale teleurstelling of psychische chaos van de daders. Maar je komt er met begrijpen niet uit. In de mens zit de mogelijkheid om groot kwaad te doen.
Velen voelen zich geroepen om de vrijheid en vrijheid van meningsuiting te verdedigen. Dat is een hachelijk en kwetsbaar avontuur. In de protestmars in Parijs om pal voor de vrije meningsuiting te staan, liepen mensen mee namens landen, die zelf thuis korte metten maken met deze vrijheid.
Zelfs in democratische landen perken we de vrijheid in en willen niet, dat de vrijheid van de een de rechten van de ander schendt. De rechter beslist op grond van wetten. Maar of de rechters ooit genoeg tijd zullen hebben, om deze klus te klaren? En het vonnis is altijd achteraf, als het leed vaak al is geschied.
Als het glorieuze uur van de westerse vrijheid wordt vaak de Franse Revolutie gezien van ruim tweehonderd jaar geleden. De mensen wierpen het juk van de monarchie en de kerk af. Loskomen door alles van je af te werpen! Begrijpelijk, want het juk was zwaar. Maar de verdedigers van deze vrijheid bedienden zich veelvuldig van de guillotine. En Napoleon voerde in hun spoor een mensen verslindende oorlog in Europa.
Vrijheid is iets anders dan oeverloosheid of luchtledigheid. Kinderen bijvoorbeeld kunnen daarin niet gedijen. Vrijheid kan alleen beleefd worden in relaties. En religies gaan juist over relaties, de verhouding tot God en goden, tot de wereld en de mensen. Religies krijgen vaak de schuld van het inperken van vrijheden. Ik denk, dat we voor die schuld niet weg moeten lopen. Er zijn teveel aanhangers van religies, die hun geloof voornamelijk uitdrukken in wat wel of niet mag en de regels hardhandig bewaken. Ik vrees dat die types in elke generatie weer zullen opstaan.
Gaandeweg heb ik het begrepen, dat het geloof in het spoor van Jezus maximale vrijheid betekent. Een vrijheid die groter is, dan de meest verlichte mens zich voor kan stellen. Niet een vrijheid die almaar begrensd wordt door een ander en waarbij continu de rijdende rechter stand-by moet zijn. Maar een vrijheid die jou met de ander verbindt. Ik denk dan aan de leer van Jezus die zei: Wat jij wilt dat jou gebeurt, doe dat ook aan een ander. Dat is een hele uitdaging. Voor zo’n vrijheid heb je aan tien levens nog niet genoeg. Zeker heb je dan geen tijd meer om de ander op zijn ziel te trappen of het levensplezier te verbieden, laat staan het leven te ontnemen.

VREDE OP AARDE

De komst van het Kind in Bethlehem is verbonden met vrede. Je hoort de engelen in het evangelie van Lucas gelijk al zingen: Vrede op aarde…! En ook als Jezus later mensen ontmoet klinkt zijn groet: Vrede met jullie! Nu was het in die tijd een gebruikelijke groet. Maar toch! Hij heeft deze groet met zijn leven bevestigd. Door hem is vrede gezaaid in de harten van mensen en in hun diepste dromen. Hij heeft ons anders leren kijken naar de vijand. Hij heeft ons mededogen aangeleerd voor mensen, die in de regel worden veracht en verafschuwd. Hij heeft zelf nooit het zwaard opgenomen, is hooguit flink uit zijn slof geschoten bij het zien van onrecht, corruptie en huichelarij.
Als je dat zo op een rij zet, begin je vanzelf een beetje te gloeien van trots. Bij zo iemand wil je toch wel horen. Juist in deze tijd nu de vrede weer ruw wordt verstoord door gewapende strijd van fundamentalisten en terroristen in Syrië en Irak en door nationalisten in de Oekraïne. Miljoenen mensen die daar zeer ernstig onder lijden. Wat is er dan veel te winnen, om terug te keren tot de bron, een weerloos kind dat de vrede heeft gediend. Om in zijn geest de mensen niet uiteen te spelen, maar om ze met elkaar te verbinden, om ze niet te veroordelen, maar om ze lief te hebben. Het verhaal gaat dat de soldaten in de 1e Wereldoorlog, nu precies honderd jaar geleden, hun loopgraven uitkwamen op het kerstfeest om elkaar weer eens als mens tegemoet te treden en te behandelen.
Kwaadwillenden maken vrede belachelijk en noemen het onnozelheid. Moedeloze mensen wanhopen aan de vrede en noemen het een droom. Geleerden en machtigen redeneren de vrede kapot en noemen het luchtfietserij. En wij? Laten we er maar gewoon zachtjes aan mee beginnen, in de buurt en in de stad. Het zal verhalen opleveren waar velen in de toekomst hun hart aan kunnen ophalen: Zie je wel, het is geen onzin. Vrede kun je maken.

HIJ KOMT !

Het is kenmerkend voor het christelijk geloof, dat God tot de mensen komt. God is niet een onbeweeglijke grootheid of macht, stokstijf op een sokkel. Wij hoeven niet te zoeken en te vinden. We hoeven niet te klimmen of te graven. Want God komt Zelf op de mensen af. Hij/Zij komt de mensen tegemoet. Dat vieren wij als het straks weer Advent wordt op zondag 30 november. Advent betekent dan ook ‘Komst’.
In de protestantse kerk waar we de santekraam de deur uit hebben gedaan snoepen we toch mee van Sint Maarten en Sinterklaas. De een komt als soldaat te paard die zijn halve jas schenkt aan een bedelaar, de ander komt als kindervriend, wonder- en weldoener met geschenken. Aan beide is in ons Nieuwe Liedboek zelfs een lied gewijd: 744 en 745. Maar met Advent komt God met zichzelf als geschenk.
Advent luidt een nieuw kerkelijk jaar in. Het Nieuwe Liedboek laat de ‘Getijden van het jaar’ daar ook mee beginnen. Lied 432 bevat een aantal bijbelse teksten die gezongen kunnen worden bij de beginpsalm. Als een antwoord. Een antwoord op het geschenk van God, die zichzelf geeft. Het enige antwoord dat daarbij past is dat de mens zichzelf ook durft te geven, zichzelf aan deze God durft toe te vertrouwen. “Mijn leven til ik, God, naar U omhoog, op U vertrouw ik.” Zo luidt de eerste tekst van lied 432, die overigens uit psalm 25 komt.
De een geeft zich aan de ander en de ander geeft zich aan de een. God is geen vreemde verre macht die aan allerlei touwtjes trekt tot je vreugde of verdriet, tot je verontwaardiging of instemming. Maar God gaat de mens tegemoet en ontmoet haar of hem. “God ziet uit naar het uur dat Hij u in de armen sluit.” En wij maar denken, dat er eerst weet niet wat voor nodig is om tot God te kunnen naderen! Hij staat er al met open armen. “Verblijd u, nu en altijd. De Heer is nabij!” gaat lied 432 verder. We voeden onze hoop en kijken om ons heen of er al iets van te merken is. Of het al verschil maakt, dat God nabij is in heel deze mooie en verschrikkelijk schepping. “Dauw, hemel, van omhoog, laat dalen gerechtigheid uit de wolken.” Als God ons tegemoet komt, wordt ons antwoord haast als vanzelf een gebed om deze gerechtigheid.

WERK

Het is Prinsjesdag geweest. En in de nasleep daarvan draait het hele circus van debatten op volle toeren.
Gelukkig hebben we de beschamende uitdrukking ‘participatiesamenleving’ niet opnieuw gehoord. Want de werkelijkheid leert, dat steeds meer mensen zich aan de kant gezet voelen en niet meer hun draai goed kunnen vinden in deze samenleving om er aan deel te nemen. En dat heeft met name te maken met hoe de Mammon regeert in de wereld.
We hebben in een geanimeerde groep die momenteel in en rond de Bethelkerk nadenkt over het verschijnsel werk een heel aantal zaken geconstateerd die wringen. In bedrijven en organisaties staat de kwaliteit van de arbeid te vaak niet centraal en mede daardoor wordt de werknemer een wegwerpartikel. Mensen die hun betaalde werk verliezen worden geregeld in vernederende en lachwekkende re-integratie-trajecten geduwd, van eindeloos brieven schrijven zonder enige kans op een baan tot en met kleinerende sollicitatie-cursussen. Vrijwilligerswerk is ook een probleem als je je baan kwijt raakt. Duw je daar niet iemand anders mee uit zijn baan? En de instanties beweren dat het je energie voor het schrijven van die sollicitatiebrieven wegneemt.
Misschien is het hier wat te eenzijdig weergegeven, maar het is wel de pijn van veel oudere werkzoekenden. En over de jongeren is dan nog niet eens gesproken. Velen van hen moeten door een lang traject van onbetaalde baantjes of korte contracten, voordat er iets opdaagt dat bij ze past en waar ze zich in kunnen ontwikkelen. Als het al zover komt. Stageplaatsen vinden lukt soms niet eens. Dat hoor je ook terecht of ten onrechte noemen in de motivatie van een aantal islamitische jongeren die zich in het dwaze en schandelijke avontuur van IS in Syrië en Irak storten. Dat ze geen kans zagen aan deze samenleving deel te nemen.
De economen en kenners van de financiële wereld zullen ongetwijfeld de neus ophalen voor deze analyse.
Maar in de kerk weten we vanuit onze bronnen, dat het zo niet mag. Arbeid zou opnieuw een kostbaar en edel aspect van het mens-zijn moeten worden. Niet iets om uit te houden door van vakantie naar vakantie te leven en uiteindelijk naar je pensioen, maar om voluit te leven en jezelf met plezier en voldoening te ontwikkelen en te verwerkelijken. Het vraagt een hele nieuwe kijk op de samenleving en een heel andere waardering van onbetaald en betaald werk. De automatisering en industriële processen vereisen misschien minder werknemers, maar veel teveel onmisbaar werk wordt niet uitgevoerd in de zorg voor ouderen en de begeleiding van jongeren, in het scheppen van een mooie en schone omgeving en in het opluisteren van het leven met kunst en cultuur.
Het is ook een vraag naar hoe je tegen de mens aankijkt. Organiseer je wantrouwen, omdat een mens kennelijk uit zichzelf tot niks komt en daarom tot activiteit moet worden gedwongen, of geef je vertrouwen en daag je de mensen uit om met alles wat je in je hebt er iets van te maken?
Dat laatste mag idealistisch klinken, maar het is wel de kern van het leven. In elk geval is het een betere weg dan de kwade trouw en het mislukte leven van enkelen tot uitgangspunt van beleid te maken.
We gaan met deze gesprekken door als pleisterplaatsen voor onderweg. Als je wilt mag je je aansluiten.

EEN ONGELOOFLIJKE PLEK

Als je met de pont vanaf het CS of de Tasmanstraat naar de overkant aan komt varen, zie je vlak voor de aanlegplaats op het NDSM een kunstwerk. Het staat op een dukdalf bij de onderzeeër en het oogt eerst helemaal niet als een kunstwerk. Het lijkt eerder een beetje op een matrixbord boven de snelweg. Maar het is wel degelijk een kunstwerk van een bekende Britse kunstenaar Nathan Coley. Mettertijd zal het verhuizen naar het Van Abbemuseum in Eindhoven.
Je ziet op een rank frame de tekst “A PLACE BEYOND BELIEF” uitgelicht met lampjes. Een mogelijke vertaling is: Een ongelooflijke plek. Volgens kenners “gaat dit kunstwerk een dialoog aan met de bijzondere locatie” van de (voormalige) NDSM-werf en “verbindt het zich met de omgeving op verschillende niveaus”.
Voor Natham Coley is belangrijk hoe de openbare ruimte zich verhoudt tot het gevoel van ergens thuis horen, je ergens thuis voelen.
Niets ten nadele van de NDSM met alle nieuwe creativiteit en de ontwikkelingen op het terrein komen de woorden van het kunstwerk bij mij binnen alsof het om heel Noord gaat, en natuurlijk het eerst om Tuindorp-Oostzaan en omgeving, vanouds erg betrokken op de NDSM. Op de pont kan ik dan voordat deze arriveert net nog een minuutje mediteren over de betekenis van deze woorden ‘op verschillende niveaus’.
In de eerste plaats vaar ik een gebied binnen waar ik me na vele jaren wonen en nog meer jaren werken thuis voel. Een beetje geschrokken las ik de eerste keer de tekst als: een plaats voorbij het geloof, waar het geloof een gepasseerd station is. Dat is niet per se slecht, als je hoort wat voor rare dingen mensen geloven en wat voor gruwelijke dingen ze in naam van het geloof doen. Dan maar liever even geen geloof.
Maar dat mensen nergens meer in geloven, geen vertrouwen hebben en nergens naar uitkijken en zich voor niets meer willen inzetten, dat moet je toch ook niet hebben.
Ik begrijp nu dat Nathan Coley dat juist ook zo heeft bedoeld. Wat jij kunt beredeneren en onder woorden kunt brengen als jouw geloof reikt nooit ver genoeg. Er is altijd een horizon die wijkt, altijd een nieuwe ongelooflijke werkelijkheid. We kunnen de werkelijkheid nooit opbergen, mooi gerangschikt in doosjes. We zouden stil vallen en tot niets meer komen.
Opeens moet ik dan ook denken aan het oude Athene, a city beyond belief, een ongelooflijke stad, waar ze voor alles een god of godin paraat hadden. Het besloeg zo op het oog de hele werkelijkheid. Het hele bestaan was zo ingedekt en verzekerd. Voor de zekerheid hadden ze zelfs nog een beeld voor de onbekende god. En laat de apostel Paulus daar nou net op wijzen en zeggen: “Dat is ‘M / ‘R!” Een god die voor mensen niet uit te beelden en te kneden is. Met een naam die pas voetje voor voetje, gaandeweg in liefde oplicht en zich verbindt met mensen die de vrede voor de stad zoeken: A PLACE BEYOND BELIEF!

UITGEBLUST?

Het is een nare ervaring om uitgeblust te raken. Burn-out heet dat tegenwoordig met een Engels woord. Je energie lijkt opgeraakt. Niks lukt meer. Je hebt nergens meer zin in. En je hikt aan tegen iedere taak of klus.
Misschien wel het oudste verhaal van zo’n burn-out is dat over hoe Mozes is uitgeput geraakt in de woestijn. Hij is ernstig overvraagd geraakt. Lees het maar na in Numeri 11. Iedereen zeurt hem aan zijn hoofd. Om het hardst vragen de Israëlieten in de woestijn: Wie geeft ons vlees te eten? Wij denken terug aan de vis, die wij in Egypte aten voor niets, en aan de komkommers en meloenen, aan uien en knoflook. We drogen uit, er is helemaal niets, we krijgen alleen manna te eten… En zo gaat de litanie door.
Het leven, de verwachtingen van andere mensen, de eisen van de werkgever, de doelen die je jezelf hebt gesteld, allemaal kunnen ze worden tot een zeurende pijn, die je leegzuigt. Je komt niet meer op adem. De geest die over jou vaardig was lijkt stil gevallen.
Wat is het dan bijzonder om te lezen, hoe God zelf bedenkt om van die geest dan maar wat weg te nemen en op anderen te leggen. De verantwoordelijkheid rust niet meer op jou alleen, maar op ons met elkaar. Mozes mag zeventig mensen uitzoeken, en God daalt zelf neer, om zijn geest te verdelen en neer te leggen op de zeventig.
Zo is ook de kerk begonnen. De geest wordt neergelegd op honderdtwintig mensen, zodat niemand onder de last bezwijkt, maar allen er een deel van hebben. Delen van de geest is dus niet halveren, maar verdubbelen en nog meer.
De kerk zou dus het summum kunnen zijn van verdeling van de lasten, van lichtvoetig gedragen worden door de geest en resistent zijn tegen uitputting en burn-out. Maar zo lukt het in de praktijk lang niet altijd. Het moet iedere keer weer uitgevonden worden en gevierd en uitgevoerd. In elke tijd zijn de mensen weer aan elkaar gegeven om de vlagen van Gods wind te voelen en te delen. Die geest voedt zelfs mensen: Toen stak er een wind op door de Heer gezonden, en die voerde kwakkels aan uit zee en strooide ze over de legerplaats. Zo kreeg het volk te eten.
Het Pinksterfeest herinnert ons eraan, hoe de Geest ons niet van de aarde afblaast, maar de wind in de rug wordt. Daardoor gaan wij trefzekerder de wereld tegemoet. En in de geest van de scheppende Geest van God doet onze hand dan, wat onze hand vindt om te doen.

WAT JE BEWEEGT

De 40-dagentijd, de voorbereidingstijd voor Pasen, is in onze gemeente met aandacht gestart op de zogeheten Aswoensdag. Bij een pan wortelsoep en Turks brood hebben we naar de filmpjes van het 40-dagenproject van Kerk in Actie gekeken. Kerk in Actie, de diaconale ‘poot’ van de Protestantse Kerk koos dit jaar als motto: Zoek de stilte, ontdek wat je beweegt.
Stilstaan bij wat je beweegt. In het Huis van de Levenskunst, een project van buurtorganisaties waaronder de Bethelkerk, vertelde onlangs de Noorderling Arnoud Boerwinkel van zijn voetreis naar Rome en las voor uit zijn boek daarover: Op ‘n bolletje wol naar Rome.
Je zou in dit geval kunnen zeggen dat zo’n voettocht bewegen is, om stil te staan bij je leven of bij iets in je leven. In zijn boek sluit hij af met een indrukwekkend gedicht van Moeder Theresa, dat hij aantrof in een kerkje halverwege Florence en Rome. Dat geef ik graag mee ter overweging in de 40-dagentijd:

Het beste van jezelf.

Mensen zijn irrationeel, onredelijk, onlogisch en egocentrisch.
Het maakt niet uit: houd van ze.
Als je goed doet zeggen de mensen dat je het doet uit egoïsme.
Het maakt niet uit: doe goed.
Als je je doelen probeert te verwezenlijken zul je tegenwerking ondervinden
Het maakt niet uit: verwezenlijk ze.
De goede dingen die je vandaag doet zijn morgen alweer vergeten.
Het maakt niet uit: doe de goede dingen.
Eerlijkheid en openheid maken je kwetsbaar.
Het maakt niet uit: wees eerlijk en open.
Wat jij opbouwt kan stukgemaakt worden.
Het maakt niet uit: bouw op.
Mensen die je geholpen hebt zijn soms ondankbaar.
Het maakt niet uit: help ze.
Geef de wereld het beste van jezelf.
Mensen zullen je kwetsen en minachten.
Het maakt niet uit: geef het beste dat je hebt.

DE KUNST VAN HET OUDER WORDEN

Het nieuwe jaar 2014 is begonnen. We hebben er met elkaar weer een jaar bij gekregen en elkaar het goede gewenst voor het komende jaar. Een jaarlijks ritueel, maar wel telkens weer een jaar later. De tijd tikt door zeggen we, sinds we vanaf de 16e eeuw tik-tak klokken hebben. Vroeger gebruikten ze vast andere beelden zoals schaduwen die vliegen, rivieren die voortstromen. In de bijbel staat zelfs een hele mooie gelijkenis van het oud worden in Prediker 12, u weet wel, van die bloeiende amandelboom.
Al deze beelden kunnen een gevoel van neerslachtigheid oproepen. Zoals Prediker zelf ook telkens verzucht, alles gaat toch voorbij en is kennelijk lucht en leegte en vreselijk vermoeiend. Deze neerslachtigheid vindt zijn weerspiegeling ook bij vele ouderen in onze samenleving, als je de rapporten van de geestelijke gezondheidszorg mag geloven.
Toch is er een heel andere kant aan dit alles die eigenlijk juist de kern vormt van Prediker. Dat is het advies om er wat van te maken. ‘Wanneer een mens lang leeft, laat hij dan van elke dag genieten…’ zegt Prediker, in de wetenschap dat dat heus niet altijd zal lukken. Maar het leven is meer dan een lot. Je kunt het ook als een geschenk van God zien. De tijd is meer dan een bergbeek die onstuimig voortraast, want telkens wordt er toch nog weer een steen verplaatst of weerspiegelen de golfjes de zon en het licht, zolang een mens leeft. Het leven is geen lot waar jij aan onderworpen bent, geen slavernij die je uit moet dienen. Maar het is een geschenk, waar je een kunstwerkje van mag maken, zelfs met de bescheiden middelen die je nog ten dienste staan. Natuurlijk lukt dat het beste met andere mensen samen, maar soms ook betrekkelijk in je eentje. Dat is een beetje een kwestie van karakter.
Ik hoor mensen met pijn en ongemak met leeuwenmoed soms zeggen: Niet klagen, maar dragen.. Daarin schuilt denk ik het verlangen, om ondanks alles ruimte en aandacht te houden voor de dingen waar ze van genieten, gezelschap en goede dingen van het leven. Overigens mag klagen best. Als je de kunst van gedichten of schilderijen ziet, is de klacht vaak een thema. Denk maar aan psalmen of al die schilderijen en beelden van Maria en haar stervende of gestorven zoon.
In de Amsterdamse Protestantse Kerk is een werkgroep actief geworden die Wijs met Grijs heet. Deze werkgroep komt met ideeën en goede raad voor de pastorale werkgroepen.
In Tuindorp Oostzaan en omgeving hebben we sinds het najaar een Huis van de Levenskunst. Dit onderdeel van Cultuurhuis Noord is tweewekelijks op donderdagmiddag in het Zonnehuis. Daar zal het de eerste keer ook gaan over ‘De Kunst van het ouder worden’. Een uitdaging.

HOOP ERVEN

Het afscheid van Nelson Mandela die op 5 december overleed staat in deze weken in de hele wereld in de schijnwerpers. Hij was een unieke persoon op een uniek moment en op een unieke plaats. Hij wist een wending te brengen in het lot van veel mensen. Hij was geduldig en verdroeg alles, maar was anderzijds onwrikbaar in zijn droom en onvermoeibaar. Zo bracht hij het van politieke gevangene op het Robbeneiland tot president van Zuid-Afrika. En door hem is een flinke stap gezet in het afrekenen met discriminatie en ongelijkheid onder de mensen op grond van huidskleur of wat dan ook.
Barack Obama, president van de Verenigde Staten, heeft hem op indrukwekkende wijze herdacht in een toespraak. Mandela wilde geen heilige zijn, stelde hij. Mandela wist veel te goed dat het in dit leven en in deze wereld een weg van proberen en soms verdwalen is. Dat vraagt om een weg van verzoening. En er moet nog zoveel gebeuren aan de problemen in de wereld, kinderen zonder scholing en voeding, mensen zonder huis of bestaansmogelijkheden, mensen zonder vrijheid van meningsuiting en geloof. Het gaat erom wat we met deze erfenis van Mandela doen.
Als er wat te halen valt, willen mensen vaak gretig erfgenaam zijn. Ze vechten er geregeld om. Soms verpatsen erfgenamen de erfenis aan dure grillen. Soms potten ze die op, om zich in het gevoel te wentelen nog rijker te zijn dan ze al waren.
Daar doelde Obama ook op, toen hij opmerkte, dat teveel mensen en leiders in de wereld wel erfgenaam willen zijn van Mandela’s eer vanwege zijn verzoenend optreden, maar ondertussen armoede en ongelijkheid laten bestaan, andere mensen de mond snoeren en onverschillig en cynisch aan de kant staan als er geprotesteerd moet worden.
De enige echte erfenis is de hoop. Die kun je niet vastpakken en je toe-eigenen. Je kunt hoop niet oppotten of inwisselen voor dure dingen. Je kunt die alleen invlechten in je eigen leven. Gaandeweg zal blijken hoe mensen dan erfgenaam zijn.
Zo is het ook met het kerstfeest. Iedereen kan wel kerstfeest vieren. De meesten doen dat ook en proberen er wat van te maken. In alle eenvoud en gezelligheid of in overdreven luxe. Maar wat die ene unieke persoon in die unieke tijd op die unieke plaats teweeg heeft gebracht, dat kun je alleen maar aflezen uit de vrede en de hoop in mensen die daarvan drager willen zijn.
Gezegend kerstfeest!

LEVENSKUNST

In het Zonnehuis, in de Blauwe zaal om precies te zijn, hebben we samen met Cultuurhuis Noord een Huis van de Levenskunst opgericht. Elke twee weken op donderdagmiddag is iedereen welkom. Gezien het tijdstip zullen de wat oudere mensen uit de buurt er het gemakkelijkst bij aanwezig kunnen zijn.
Maar wat is Levenskunst precies? Zelf mocht ik dat aan het gehoor uitleggen. Je hebt beeldhouwkunst of schilderkunst of muziekkunst. Is het leven ook al kunst? Jazeker, dat is het altijd al geweest. We zijn ons daar de afgelopen jaren weer meer bewust van geworden.
Socrates de bekendste Griekse filosoof heeft veel nagedacht over hoe je het leven goed kunt maken. Dat doe je door met ander mensen de dialoog aan te gaan. Wij hebben dat onlangs ook nog een week lang gedaan in de Week van de Dialoog, waarover elders in dit blad wordt verteld.
Maar hoe weet je wat een goed leven is? Wat is het goede? Plato, de leerling van Socrates, probeerde daar door nadenken achter te komen. Hij vermoedde dat ergens een idee van ‘goedheid’ is, waar wij naar raden en dat we proberen tot stand te brengen. Zijn leerling Aristoteles was praktischer. Het goede komt werkende weg in je leven. Dat doe je door je te oefenen in deugden, in het bewandelen van de middenweg. Bijvoorbeeld door dapper te zijn en niet laf en ook niet overmoedig.
In de bijbel wordt ons aangeraden om een beetje op God proberen te lijken. We zijn per slot van rekening naar Gods beeld geschapen. Laten we dan ook proberen rechtvaardig, waarachtig, trouw en barmhartig te zijn, zoals God is.
Wij moderne mensen houden er niet van om regeltjes te volgen en slaafs te doen wat ons van buiten af wordt opgedragen. Eigenlijk is dat ook heel bijbels. We zijn geen slaven meer, maar kinderen van God, zegt de apostel Paulus. Dus mogen we er zijn en ons hart volgen, onszelf op het spoor zien te komen en onszelf te ontwikkelen. Kortom, om een kunstwerk van ons leven te maken. Maar dat kun je niet in je eentje. Daar heb je andere mensen voor nodig, die als vrienden om je heen zijn en met je meeleven. Het betekent ook, dat je op een of andere manier leert leven met de tegenslagen in je leven, dat je kunt overgeven wat niet meer te veranderen is.
Bovendien is wat voor jou goed is nog niet altijd goed voor de ander. Dat zie je bijvoorbeeld sterk in de wereld van het geld, de macht en de politiek. Die doen onze samenleving geregeld op de grondvesten schudden, zodat je denkt, waar moet het heen met de wereld? Je kunt dan bij de pakken neer zitten en mopperen en klagen. Maar je kunt er ook desondanks wat van proberen te maken. Dan is het mooi om je eigen spoor te trekken en je te oefenen in deugden, zodat je leven deugt en toch een kunstwerk wordt. Over deze moderne deugden lees je vaak in de krant, geregeld als tegenbeeld van wat er in het nieuws wordt vermeld aan corruptie, geweld, onverschilligheid en grofheid. Een aantal van die deugden zijn: discipline, invoelingsvermogen, geduld, eerlijkheid, matigheid, respect, verantwoordelijkheid, moed, vriendelijkheid, rechtvaardigheid en trouw.
Zo modern zijn de meeste deugden natuurlijk ook weer niet. Maar ze dagen ons uit om ze te beoefenen en zo elke dag van ons leven de moeite waard te maken. Elke dag weer een nieuw kunststukje, een levenskunststukje.